เล่าเรื่องสู่ตำนาน ตอน..พระซุ้มกอ (รวม) พิมพ์พิเศษ เมืองชากังราว

"พระซุ้มกอ  พิมพ์พระประธาน (ปางมารวิชัย)"

   นับว่าเป็นเรื่องลึกลับหรือสับสนพอสมควร และไม่ค่อยมีการกล่าวอ้างถึงหรือรับรองการมีอยู่จริงของพระเครื่อง พระซุ้มกอเมืองกำแพงเพชร ปางมารวิชัย (อ่านว่า .. มาน-วิ-ชัย)หรือปางชนะมาร หรือปางสะดุ้งมาร แต่ความหมายรวม หมายถึงการเอาชนะมาร)
   เนื่องด้วยพระเครื่องพิมพ์นี้คงจะมีจำนวนน้อยมากๆ ผู้เขียนเองก็นับแต่สะสมพระเครื่องมาราวๆ ๓๐ ปีแล้ว ก็เพิ่งจะพบและได้มาครอบครองเพียงองค์นี้องค์เดียว ซึ่งผู้เขียนได้มาจากไหดินเผาใบเล็กๆ ภายในบรรจุพระซุ้มกอปางนั่งขัดสมาธิ (อ่านว่า...ขัด-สะ-หมาด) มากที่สุด นอกนั้นมีปะปนมาด้วยพระลีลาเม็ดขนุน พระสังกัจจายน์ พระกลีบบัว ซึ่งมีจำนวนไม่มากอย่างละองค์หรือสององค์ แต่โชคดีได้พบพระซุ้มกอพิมพ์มารวิชัย (องค์ในภาพ) จำนวนเพียง ๑ องค์

(ขอบด้านข้างองค์พระ)

    

    อายุขัยความเก่าหลายร้อยปี บ่งบอกได้จากมวลเนื้อที่แกร่ง ละเอียด อันเกิดจากการสลายตัวของสสารและการสมานหรือการประสานตัวซ่อมแซมผิวจากการตัดขอบข้าง จึงไม่ปรากฏร่องรอยการตัด และเนื้อส่วนเกินหรือส่วนที่เหลือจากการตัดขอบ เพราะได้สลายแล้วรวมกันเป็นเนื้อเดียวกับองค์พระ เช่นเดียวกับการตัดขอบฐานล่างและการตัดขอบด้านบนสุด
    ในส่วนซอกลึกขององค์พระปรากฏคราบปูนแคลเซี่ยม (calcite) และคราบกรุ
    พระองค์นี้ สภาพเดิม ยังไม่ผ่านการล้างหรือการห้อยอาราธนา..บรรจุในไหดินเผา (กรุปิด) ซึ่งส่วนใหญ่พระที่บรรจุในไหดินเผา คราบพระหรือผิวภายนอก จะปราศจากเม็ดแร่กรวดหรือผงฝุ่นดินทรายมาเกาะจับ แต่จะมีลักษณะผิวที่แห้งผากเหมือนอยู่ในตู้อบ บางไหพระจะมีผิวสากและมีสีน้ำตาลแก่ดำ คราบกรุที่เกิดจากความชื้นจึงมักไม่ปรากฏ

เรื่องเล่าสู่ตำนาน

• ปางมารวิชัย แบบพระประธานประจำวัด
• เนื้อละเอียด แกร่ง ผิวหนึกนุ่ม ไม่มีแร่เม็ดกรวด
• บรรจุในไหดินเผา หาพบได้ยาก
• อายุประมาณกว่า ๗๐๐ ปี

      พระพุทธรูปปางมารวิชัย นิยมสร้างเป็นพระประธานประจำวัด จึงสันนิษฐานได้ว่า ปางนี้หรือพิมพ์นี้ ช่างน่าจะได้แนวคิดการแกะแม่พิมพ์มาจากพระประธานประจำวัด จึงน่าจะเรียกว่า "พระซุ้มกอพิมพ์พระประธาน" และพบในไหบรรจุเพียงองค์เดียว อันหมายถึง...พระประธาน.....ประจำไห....

"พระซุ้มกอ  พิมพ์พระประทานพร (ให้รู้จักประมาณ..รู้จักพอดี)"

   พระซุ้มกอ ปางประทานพร อันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสประทาน เตือนให้รู้จักประมาณ รู้จักพอดี....แล้วนี้ 

   พระซุ้มกอพิมพ์นี้ มีปรากฎอยู่ในหลายๆกรุ นานๆจึงจะได้พบเจอสักทีและมีจำนวนไม่มากนัก ซึ่งบางครั้งพบอยู่ในไหดินเผา จำนวนประมาณเพียงสองหรือสามองค์เท่านั้น

   พระซุ้มกอองค์นี้  เป็นพิมพ์พระประทานพร กรุวัดพิกุล..ยังอยู่ในสภาพเดิม เป็นพระที่เก็บไว้ภายในพระเจดีย์ โดยวางไว้เป็นชั้นๆ (กรุเปิด) ไม่ได้เก็บไว้ในไหบรรจุปิดผนึก (กรุปิด) คราบพระจึงปรากฏผงดินฝุ่น แร่เม็ดกรวดทราย แร่ดอกมะขามละลายและเป็นเม็ดสันฐานกลมแบบมีชั้นผิวทับอีกชั้น (สมัยก่อน..โจรที่มาลักลอบขุดกรุ จะใช้เหล็กชะแลงแทงกระทุ้งข้างเจดีย์ให้เป็นรูโหว่ พระซุ้มกอที่วางเรียงข้างเจดีย์จึงทะลักล้นออกมาสูญหายและเสียหายเป็นจำนวนมาก)

   ลักษณะพิเศษอีกประการของพระซุ้มกอองค์นี้  เป็นพระที่เผาแล้วนำมาชุบเคลือบด้วยน้ำปูนขาว จึงปรากฏคราบปูนเก่าเป็นสีขาวเทาหม่น แห้งเป็นแอ่งเรียบตามซอกองค์พระ

    

พระซุ้มกอ องค์บรรจุปิดผนึกในไหดินเผา

พระซุ้มกอ องค์บรรจุในพระเจดีย์ วางนอกไห..

เรื่องเล่าสู่ตำนาน

• กรุวัดพิกุล ปางพระประทานพร 
• เนื้อละเอียด มีชั้นผิวหนึกนุ่ม ไม่มีแร่เม็ดกรวด
• กรุเปิด แบบวางเรียงเป็นชั้นในพระเจดีย์
• อายุประมาณกว่า ๗๐๐ ปี

"พระซุ้มกอ  ปางประทานพร นั่งยกพระหัตถ์ซ้าย"

     พระปางประทานพร..มีสร้างกันมาในยุคแรกๆตั้งแต่สมัยทวาราวดี...พันกว่าปีมาแล้ว อันเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละยุคสมัยก็ว่าได้ มีทั้งปางยืนประทานพร ปางนั่งประทานพร แต่เท่าที่ปรากฏพบ เป็นการยกพระหัตถ์เบื้องขวาเป็นส่วนใหญ่
    พระซุ้มกอ...องค์นี้ เป็นพระบรรจุในไหดินเผาโบราณ ตอนแรกไม่ได้สนใจมากนัก เนื่องจากองค์พระชำรุด ผุกร่อน ขาดความสวยงาม ตอนแรกนึกว่าเป็นพระนั่งปางสมาธิแบบทั่วไป เนื่องจากองค์พระมืดดำ มองเห็นไม่ชัด แต่พอครั้นอยากจะศึกษาเนื้อในพระและวิวัฒนาการการเปลี่ยนแปลงของเนื้อมวลสาร จึงได้หยิบพระมาส่องดู จึงได้ค้นพบว่า เป็นพระปางนั่งประทานพรแต่ยกพระหัตถ์เบื้องซ้าย อันเป็นพิมพ์ทรงที่แปลกตา ไม่เคยเห็นมาก่อน
    จาการสืบค้น พอจะทราบได้ว่าสมัยก่อนเรียกพิมพ์มือกระดก ขึ้นที่กรุวัดอาวาสน้อย ซึ่งเป็นวัดโบราณสถานที่ใหญ่ที่สุดของเมืองกำแพงเพชร

   พระเก่าโบราณ จึงทำให้มวลเนื้อย่อยสลายและผุกร่อนตามกาลเวลา องค์ประกอบของแร่ธาตุต่างๆในดิน ได้วิวัฒนาการเปลี่ยนสภาพจากสีดินอิฐกลายเป็นสีเข้มดำอมน้ำตาล จากองค์ประกอบของแร่เหล็กในดิน และทำให้มวลเนื้อมีความแกร่งและแข็งขึ้นคล้ายหิน รวมถึงเม็ดแร่กรวดได้ปรับเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้มด้วย เนื่องจากการซึมซับของแร่เหล็กในดิน
    มวลเนื้อดินเดิม สีเหลืองนวล เหลือปรากฎให้เห็นตรงพระพักตร์ (เกือบจะเปลี่ยนสีทั้งองค์)

เรื่องเล่าสู่ตำนาน

• กรุเก่าโบราณ ปางประทานพร ยกพระหัตถ์ซ้าย
• เนื้อน้ำตาล-ดำ เม็ดกรวดฉ่ำนวลสีน้ำตาลเข้ม
• กรุไหดินเผา
• อายุประมาณกว่า ๗๐๐ ปี

"พระซุ้มกอ  พิมพ์มีพระนาภี (สะดือ) "

   พระซุ้มกอองค์นี้ ปรากฏรูพระนาภี (สะดือ) ลึก ชัดเจน สวยงามแปลกตาอีกแบบ มวลเนื้อแห้งแกร่งแบบศิลา เม็ดแร่ดอกมะขามซีดและสลายรวมกัน

ปรากฏนิ้วหัวแม่มือ และอุ้งฝ่าเท้าขวาชัดเจน 

เรื่องเล่าสู่ตำนาน

• รูพระนาภี (สะดือ) ลึกชัด
• เนื้อศิลา สีน้ำตาลเข้ม แกร่งแข็ง
• อายุประมาณกว่า ๗๐๐ ปี

"พระซุ้มกอ  พิมพ์พญานาค (๓ เศียร ๑ เศียร) "

  ที่สุดแห่งเส้นสายลายกนกบนพระซุ้มกอ เมืองชากังราว (กำแพงเพชร) กนกพญานาคที่ชัดเจนและสวยงาม  แสดงถึงการแกะแม่พิมพ์ที่มีความปราณีตสูง และเป็นการพิมพ์พระที่มีความเป็นธรรมชาติ กนกชัด ใบหน้าไม่ชัด ถ้าใบหน้าชัด กนกจะไม่ชัด
    การแกะแม่พิมพ์ข้างองค์พระเป็นลายกนก ทำให้มองดูคล้ายพญานาค ๓ เศียร และพญานาค ๑ เศียร 
   การแกะแม่พิมพ์ฐานบัวเล็บช้าง มีความสวยงาม ปราณีต คมชัด มองผิวเผินดูคล้ายกับว่า "ช้าง" เดินตามกัน

    ในสมัยพุทธกาล พญานาคนามว่า "มุจลินท์นคราช" อาศัยอยู่ที่สระโบกขรณี ใกล้ต้นมุจลินท์ที่พระพุทธเจ้าทรงนั่งบำเพ็ญเพียร มีความเลื่อมใสศรัทธา ได้ขึ้นมาขนดกาย ๗ รอบและแผ่พังพานถวาย มิให้ต้องลมฝนเมื่อเกิดพายุฝนเป็นเวลานาน ๗ วัน อันเป็นที่มาของพระพุทธรูปปางนาคปรก

    มนุษย์เราเมื่อครั้งที่จะบวช ก็ได้เรียกตนเองก่อนว่า "นาค" ตามตำนาน เพื่อให้พญานาคได้อานิสงส์ผลบุญ
    ศิลปะแห่งวัดวาอาราม ก็เกี่ยวพันกับนาค ตั้งแต่ราวบันไดประตูทางเข้าวัด
    พระซุ้มกอ ก็แสดงออกถึงพุทธศิลป์ลายกนกอันเกี่ยวพันกับนาค รือพญานาคจะจำแลงแปลงกายมาจรรโลงพระพุทธศาสนาร่วมสร้างแบบแห่งพุทธศิลป์..พระซุ้มกอ (ซุ้มกนกพญานาค)

     มวลเนื้อแห้งแกร่งแบบศิลา เม็ดแร่ดอกมะขามคงเหลือนิดหน่อยและแห้งซีด สลายรวมกันกับมวลเนื้อองค์พระ

เรื่องเล่าสู่ตำนาน

• ลายกนกพญานาค ฐานบัวช้างเดินตาม
• เนื้อศิลา สีน้ำตาลเข้ม แข็งแกร่ง
• อายุประมาณกว่า ๗๐๐ ปี

โดย...นักเดินทางเข้าป่าและเล่าเรื่อง

ร.ต.อ.อภิชาติ ปัดภัย 

สงวนสิทธิ์ ๒๕๖๑

apichatimm@gmail.com