ร้อยป่า ร้อยเรื่องราว หลากเรื่องเล่า: เรื่องเล่าข้างกองไฟ (๑) ตอน...วัดดอยข่อยเขาแก้ว ที่ตั้งทัพหลวงสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช..ถึง..พระเจดีย์เสี่ยงทาย วัดกลางสวนดอกไม้

"โบราณสถาน โบสถ์มหาอุด วัดดอยข่อยเขาแก้ว"

"ใบเสมาคู่ วัดดอยข่อยเขาแก้ว"

"วัดดอยข่อยเขาแก้ว" หรือชาวบ้านนิยมเรียก"วัดพ่อตาก"หรือ"วัดพระเจ้าตากสินมหาราช" เป็นวัดที่ตั้งอยู่ในทำเลเป็นเนินเขา ใกล้ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง ทิศเหนือมีลำห้วยแม่ท้อเป็นแนวกั้นตามธรรมชาติ และโดยรอบบริเวณเป็นที่ราบลุ่มเหมาะแก่การทำไร่ทำนาหรือเหมาะแก่การทำเกษตรกรรม
"วัดดอยข่อยเขาแก้ว" นับว่าเป็นวัดที่มีความเกี่ยวข้องกับพระราชประวัติในการทำศึกสงคราม โดยครั้งหนึ่งเคยเป็นสถานที่ตั้งทัพหลวงในยุคสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตามทำเลชัยภูมิที่เหมาะแก่การตั้งทัพ ปัจจุบันไม่มีพระสงฆ์จำพรรษาเนื่องจากได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติ

การเดินทาง ผมใช้เส้นทางถนนเลี่ยงเมืองจากเขตตำบลแม่ท้อ เลี้ยวซ้ายก่อนขึ้นสะพานกิตติขจร ราวๆ ๗๐๐ เมตร จะพบป้ายบอกเส้นทางไปวัดดอยข่อยเขาแก้ว

ที่ตั้งวัด อยู่บนเนินเขา เส้นทางเข้า ปัจจุบัน..ผ่านแนวกำแพงป้อมปราการในอดีต

"พระพุทธตากสิน" พระพุทธรูปปางลีลา สร้างด้วยจิตศรัทธาเมื่อปี ๒๕๔๖ ตั้งอยู่บนเชิงเนินทางขึ้นวัด

แนวกำแพงค่าย ป้อมปราการเก่า ยังคงเห็นร่องรอย มีหญ้าขึ้นปกคลุม

ร่องรอยคูน้ำหรือคูป้อมปราการ เป็นร่องคูล้อมรอบแนวเขตวัดหรือแนวเขตค่ายในอดีต

ตอนแรกนึกว่าเป็นแนวถนน สอบถามจากชาวบ้าน ผู้เฒ่าผู้แก่ พอจะทราบได้ว่า..ในอดีตเป็นโครงสร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่ปรักหักพังล้มลงมา อยู่ระหว่างรอการขุดค้นทางโบราณคดี

แนวมณฑปเก่า ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของวัด

"โบราณสถานพระอุโบสถหรือโบสถ์ วัดดอยข่อยเขาแก้ว"

"โบราณสถานพระอุโบสถหรือโบสถ์ วัดดอยข่อยเขาแก้ว" ยังคงมีสภาพเหลือเค้าโครงเดิม เกือบสมบูรณ์ พูดคุยกับชาวบ้านแล้ว บอกว่า "พระอุโบสถหรือโบสถ์" แห่งนี้ ชาวบ้านเรียกว่า "โบสถ์หรือพระอุโบสถมหาอุด" และเป็นแห่งแรกของจังหวัดตาก เนื่องจากมีประตูเข้า - ออก เพียงด้านเดียว ไม่มีบานหน้าต่างเปิด - ปิด ไม่มีประตูทะลุออกทางด้านหลัง เหมือนในอุโบสถอื่นทั่วไป ซึ่งพระอุโบสถอื่นทั่วไปจะมีประตูเข้า - ออก ทางด้านหลัง ข้างพระประทาน อีกช่องทางหนึ่ง เพื่อให้พระสงฆ์ใช้เป็นทางเข้า - ออก ในการเข้ามาทำสังฆกรรม

ปัจจุบัน..เป็นสถานที่ปฏิบัติธรรมในภาคประชาชน ใช้ในการนั่งภาวนาสวดมนต์หรือนั่งสมาธิ

"พระประธาน"

"พระอุโบสถหรือโบสถ์" ล้อมรอบไปด้วยเขตขัณฑสีมาหรือเขตขัณฑเสมา ด้วยใบเสมาหรือใบสีมาทั้งแปดทิศ อันหมายถึงเขตแดนหรือสถานที่ ที่พระสงฆ์ใช้ประชุมทำสังฆกรรมตามบทบัญญัติทางพระวินัย สวดปาฏิโมกข์หรือพิธีกรรมทางศาสนา

...เป็นสถานที่หรือเขตแดนอันศักดิ์สิทธิ์ ที่พระเจ้าแผ่นดินพระราชทานให้แก่พระสงฆ์ เรียกว่า..."พระราชทานวิสูงคามสีมา"

"พระอุโบสถหรือโบสถ์ วัดดอยข่อยเขาแก้ว" มีสิ่งที่บ่งบอกถึงความสำคัญและเป็นสถานที่พิเศษ อันเกี่ยวเนื่องกับพระราชประวัติแห่งเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดิน นั่นก็คือ "พระอุโบสถใบเสมาคู่" แสดงถึงความเป็นวัดสำคัญหรือ"วัดหลวง"..วัดที่สร้างโดยพระมหากษัตริย์....

ใบเสมาหรือใบสีมาคู่ แบบกลีบบัว แกะจากหินชนวน รองรอบด้วยฐานดอกบัว

จากการที่ผมได้ไปเยือนโบราณสถานในเขตจังหวัดกำแพงเพชร จึงพอจะสังเกตเห็นได้ว่า "พระอุโบสถ" วัดดอยข่อยเขาแก้วแห่งนี้ มีส่วนคล้ายคลึงกับสถาปัตยกรรม การสร้างร่วมสมัยในยุคเดียวกับ "แบบกำแพงเพชร" นั่นก็คือ การเจาะช่องลมของหน้าต่างแบบเสาคั่นเป็นช่องเล็กๆ ต่างจากกำแพงเพชรตรงที่วัสดุที่ใช้จะเป็นศิลา แต่ที่นี่วัสดุที่ใช้เป็นแบบอิฐดินเผา

"ช่องลมหน้าต่างพระอุโบสถวัดดอยข่อยเขาแก้ว"

"วัด...อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ก่อสร้างด้วยศิลา"

สถานที่สำคัญ....วัดดอยข่อยเขาแก้ว

"พลับพลา (แห่งที่๑)"

"พลับพลา (แห่งที่๒)" ตั้งอยุ่เป็นแนวระหว่างพระอุโบสถกับพระวิหาร

"บ่อหมักปูนขาว"

"พระวิหาร"

"พระเจดีย์"

ด้านหน้าพระเจดีย์ ยังคงปรากฏบ่ออิฐ รูปวงกลม มีแนวกำบัง ลักษณะเช่นเดียวกับที่ปรากฏบน "โคกเจดีย์บน"

"บ่ออิฐโบราณ แบบเดียวกับ โคกเจดีย์บน"

"ศาลเสด็จย่าแม่นกเอี้ยงและศาลเสด็จพ่อไหฮอง"

"เสด็จแม่ย่านกเอี้ยง"

นอกจากนั้น ยังปรากฏร่องรอยกลีบเท้าสัตว์ ฝังลงในพื้นหิน

จากวัดดอยข่อยเขาแก้ว ผมได้แวะลงไป "วัดกลางสวนดอกไม้" เพื่อกราบ "พระเจดีย์เสี่ยงทาย ในสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช" วัดกลางสวนดอกไม้ เป็นวัดที่มีพระสงฆ์จำพรรษา เป็นวัดที่มีแนวเขตติดกับวัดดอยข่อยเขาแก้ว สามารถเดินขี้น - ลง ทะลุถึงกัน

จากแนวด้านหลังของวัดกลางสวนดอกไม้ จะมีเส้นทางสัญจรทะลุถึงวัดดอยข่อยเขาแก้ว สังเกตได้ว่า บริเวณที่ตั้งวัดดอยข่อยเขาแก้ว จะมีชัยภูมิที่สูงกว่า แบบเนินดินหรือดอย จึงเป็นที่มาของชื่อ "วัด..ดอย..ข่อยเขาแก้ว"